Zingeving is tastbaarder dan je denkt

Zingeving is een belangrijk thema in onze maatschappij. Het raakt aan geluk, en daarmee ook aan ongeluk en geestelijke problematiek als depressie en burn-out. Maar wat is zingeving eigenlijk? En wat is zin? Trouw-journalist Henk Steenhuis onderzoekt het thema in een reeks artikelen. Op 6 maart gaf hij een workshop voor de vrijwilligers van Icarus – als voorproefje op het Filosofisch Diner van 5 juni.

“Op de vraag wat de zin van het leven is, antwoordt iedereen met een opsomming van zijn levensloop”, zei de Hongaarse schrijver Gyorgy Konrad. Als eindredacteur van de bijlage van Trouw zag journalist Henk Steenhuis heel wat van dat soort verhalen voorbijkomen. “Die bleven altijd vaag”, zegt Steenhuis: wat nu echt de zin is die iemand ervaart, blijft meestal onduidelijk.

Door de jaren heen nam Steenhuis verschillende interviews af met filosoof René Gude, de latere Denker des Vaderlands. “Ik maak zin door werk”, zei Gude. Steenhuis zag wat dat betekende: Gude werd regelmatig geopereerd omdat hij leed aan agressieve vorm van kanker. Nog in het ziekenhuisbed na weer een operatie was hij alweer aan het werk.

Workshops

Samen ontwikkelden Steenhuis en Gude een systeem om zingeving in te vangen. Gude overleed in 2015, nog voor het klaar was; Steenhuis is er tot op de dag van vandaag mee bezig. Voor bedrijven en instellingen verzorgt hij workshops over zingeving; voor Trouw schrijft hij een tweewekelijkse rubriek met persoonlijke interviews met mensen over zin.

Zetten

Op 6 maart gaf Steenhuis zijn workshop op de boot van Icarus, voor zes van onze vrijwilligers. “We vinden zingeving al gauw een zwaar thema”, hield Steenhuis ons voor. “Maar de associatie die we hebben bij het woord gaat eigenlijk maar over een deel van het begrip.” Daarop sprak hij over vier vlakken van zingeving, de vier ‘zetten’. Die staan voor zinnelijkheid, zintuigelijkheid, zinrijk en zinvol.

Schamen

Zinnelijkheid gaat over het lichaam, het lekkere, het lustvolle. “Mensen denken daarbij gelijk aan seks”, zegt Steenhuis, “maar het is veel breder dan dat.” Hij noemt lekker eten, aanraking, het gevoel van werken met materialen. Belangrijk aspect van ons leven, maar we schamen ons een beetje voor het lichamelijke.

Doelen

Het domein van de zintuigelijkheid gaat over esthetiek. Mooie dingen zien, maken, ondergaan, maar ook het werken in een prettige ruimte geven betekenis, zin aan het leven. Hetzelfde geld voor de derde Z, zinrijk: het verwoorden en uitdrukken van wie we zijn, wat we doen en wat we ervaren. We kunnen reflecteren op wat we doen, en dan beslissen om het helemaal anders te doen, zodat het past bij wat we willen. De vierde Z, zinrijk, is het deel wat we gewoonlijk associëren met zingeving: dat van de doelen van je leven, je roeping, je drive.

Verhalen

Met deze achtergrond nodigde Steenhuis ons vrijwilligers uit om na te denken over zin in ons eigen leven – maar dan niet vanuit een of ander alomvattend beeld, maar juist in één specifieke situatie: één van de vier zetten. Dat leverde hele verrassende verhalen op:

• In de disco het contact met anderen verliezen
• Met een gitaar en trillende handen wachten tot het doek opgetrokken wordt
• Hockey herontdekken aan de kunstacademie
• De kwetsbaarheid zien in de ogen van een zieke vader
• Met een ingebeelde hartkwaal naar de eerste hulp
• Een bosbrand die het besef losmaakt dat het tijd is om naar huis te gaan

Graal

Momenten van zin en betekenis zijn legio, als je weet waar je moet kijken. De Heilige Graal ga je niet vinden en de kans dat je verlost wordt is in dit leven wel erg klein. Maar er is veel moois en waars in de momenten waarin je leven een nieuwe wending kreeg, waarin je een deel van jezelf leerde omarmen dat voorheen niet gezien werd, of waarin je afscheid nam van wat voorbij bleek.

Henk Steenhuis is spreker op het Filosofisch Diner van 5 juni. Interviews met vrijwilligers van Vitamine Z verschijnen de komende maanden in Trouw; we houden jullie op de hoogte van het verschijnen. Henk Steenhuis heeft een website: www.zinverzetten.nl.