Klimaatkriebels

In februari was het een week lang heerlijk weer. Op onze boot leek het wel weer zomer. Hartstikke fijn natuurlijk. Maar aan de andere kant ook doodeng. Want de gesneuvelde temperatuurrecords zijn het zoveelste teken aan de wand: er is iets ingrijpend aan het veranderen, en de gevolgen zullen rampzalig zijn.

Het regent ijzingwekkende voorspellingen en schrikbarende nieuwsberichten. Elke dag wordt de omvang van de vervuiling en vernietiging van de natuur duidelijker. En elke dag brengt scherpere karakteristieken wat ons te wachten staat als we niet heel snel heel diep ingrijpen. En intussen gebeurt er nauwelijks iets. Het is om razend van te worden, of depressief, wanhopig.

Hoe ga je om met klimaatkriebels? Hoe houd je jezelf staande onder die voortdurende stortvloed van slecht nieuws? Hoe ver moet je gaan in je gedragsverandering? En wat betekent het als alles wat je doet te weinig is?

 Drie patronen

In onze samenleving zijn er drie gebruikelijke patronen: handelen, negeren en wanhoop. Handelen kan zijn: je inspannen om je eigen bijdrage aan het probleem te minimaliseren en anderen te bewegen hetzelfde te doen. Maar je kunt nooit genoeg doen, en dat voel je. Negeren is wegkijken: na mij de zondvloed. Maar het komt van alle kanten op je af. Wanhoop kan zijn het verlammende besef dat je niets kunt doen om het verschil te maken.

Deze drie patronen bestrijden elkaar voortdurend in elke discussie rond klimaatverandering. Een strijd zonder eind, want in elk standpunt zit wel iets van waarheid. En welk standpunt je ook inneemt, je lijdt eronder, het vreet aan je, het put je uit.

Controle

Alle drie de patronen draaien om één ding: controle. Als er een probleem is, willen we het beheersen. Door te handelen hopen we het probleem op te lossen of onschadelijk te maken. Door het te negeren maakt het geen deel uit van ons wereldbeeld en “is het er niet” – ook een vorm van controle. En wanhoop ontstaat waar het probleem als te groot wordt gezien om te controleren: het overspoelt je totaal. 

Die drang tot controle is heel menselijk, maar niet erg productief als je last hebt van klimaatkriebels. Want het probleem is veel groter en veelomvattender dan jij of je vriendengroep of je gemeente of provincie, groter dan Nederland en groter dan Europa. En dus zul je als individu nooit grip krijgen op het probleem.

Stabiel

Dat betekent niet dat de negeerders of de wanhopers gelijk hebben. Het betekent dat we een andere bril moeten opzetten om ons te verhouden tot klimaatverandering.

“Als je God aan het lachen wil maken, moet je Hem je plannen vertellen”, luidt een gevleugelde uitspraak. Wij beschouwen stabiliteit en continuïteit als normaal, als iets waar we recht op hebben. Maar de wereld en ons bestaan zijn niet stabiel, nooit geweest ook. De grimmige voorspellingen voor de toekomst, voor de nabije toekomst zelfs, wrijven ons dat nog eens extra in: jij en ik en iedereen zijn uiteindelijk maar mensen, behoeftig, breekbaar en totaal afhankelijk van elkaar en van moeder Aarde.

Kracht

Hoe kun je dus omgaan met klimaatkriebels? Hoe kun je vrede en stabiliteit vinden in een instabiele en bedreigende situatie? Het begint ermee dat je je eigen kwetsbaarheid onderkent. Dat je leert leven met het feit dat het leven niet maakbaar is, dat het lot zich niet laat sturen, dat controle een illusie is en dat perfectie niet bestaat. Dat de wereld en de mensheid een heel moeilijke tijd te wachten staan. Dat jij dat niet gaat tegenhouden. Dat je bent overgeleverd aan de goden.

Dat wil niet zeggen dat je niets moet doen, integendeel. Maar handelen vanuit controledrang is handelen uit angst. Handelen vanuit overgave aan je kwetsbaarheid is handelen uit kracht.